O concepto de autoodio aplicado ás actitudes dos colonizados e das colonizadas chegou ao nacionalismo galego hai anos. E axiña o asumimos porque explicaba algúns comportamentos da xente deste país que nos resultaban difíciles de entender e ademais dábanos unha certa tranquilidade de conciencia porque xustificaría o feito de que en Galiza houbera un seguimento do nacionalismo máis baixo do que nos gustaría.
Non obstante, desde hai algún tempo estou empezando a pensar que se cadra deberiamos reflexionar sobre a idea de que os cidadáns e as cidadás galegas teñen autoodio. E matizala máis, sen abandonar nin deixar de aplicar este concepto á nosa realidade concreta de país colonizado. Teño que aclarar que non estou plenamente convencido das ideas que vou expresar a continuación, senón que estas son máis ben dúbidas ou incertezas. Pero anímome a escribir este artigo coa esperanza de que contribúan a esa reflexión que eu, como acabo de dicir, considero necesaria.
Dise ás veces que a nosa xente, especialmente a do rural, ten autoodio. Pero en concreto a que ten autoodio? Ao idioma? Mais: quen conservou o idioma aínda que sexa en menor medida do que desexariamos? Ten autoodio aos seus costumes e ás tradicións que lle transmitiron as xeracións anteriores? Mais, daquela: por que ao instalarse nas cidades, especialmente ao volver da emigración, puxeron bares e negocios con nomes como: “pan do país”; “a nosa terra”; “o carro”; “o cabazo”; “a dorna”; “o xugo”; “o pote”; “a lareira”; “arume”;… e os decoraron con motivos propios do seu modo de vida no rural e do modo de vida das súas antepasadas e antepasados? (por certo que me dei conta disto por primeira vez cando mo fixo notar o compañeiro Elías). Ten autoodio á súa forma de alimentarse? Pero entón por que se escoita máis dunha vez: “estes señoritos españois para comer ben teñen que vir ao rural de Galiza”.
Tamén se fala de autoodio cando se ven valados, infraestruturas hidráulicas, muíños, casas, etc. , abandonados e case completamente destruídos. Pero moitas veces non será a falta de recursos económicos a que fai que se deixen deteriorar estas construcións? Ademais hai que lembrar que foi fundamentalmente a “modernidade” a que desfixo os valados. As concentracións parcelarias arrasaron practicamente con todos os que había nas zonas a concentrar. As persoas estudadas de Galiza, agás excepcións, tiñan e teñen unha valoración negativa da nosa estrutura territorial (minifundio). Isto levou a que na nosa terra non se deseñara nin se fabricara pequena maquinaria adaptada ás pequenas parcelas e obrigou a mercar grandes máquinas que non entraban nas leiras.
Eu creo que a xente traballadora deste país, especialmente á do rural, interiormente é consciente da súa valía e ten un gran respecto por si mesma. Pero este auto-respecto non o transmite cara fóra porque é submisa fronte ás clases dominantes. Submisión e autoodio acostuman ir unidos. Pero na nosa terra a primeira non será máis intensa que o segundo? Eu encontro cada vez máis xente que, cando alguén lle di: “non sabedes o que tedes”, contesta: “si que sabemos o que temos; sabemos o importantes que somos. Ao mellor quen non o sabe é quen me está dicindo iso”. Só hai que lembrar o símbolo de orgullo e auto-reivindicación que supuxeron as loitas en defensa do sector lácteo e, sobre todo, a loita contra a cota empresarial.
Puidera ser que o autoodio non estea no campesiñado e nas clases populares senón na burguesía, na pequena burguesía e en certas persoas ilustradas de profesións liberais que se avergoñan de formar parte dunha nación constituída maioritariamente por persoas que consideran inferiores?
Talvez o autoodio que poida existir nas persoas pertencentes ás clases populares e ao campesiñado superarase cando realmente o conxunto da cidadanía se decate do respecto que teñen por si mesmas estas persoas, o faga seu e o evidencie. E sobre todo cando se atendan as súas reivindicacións dunha maior e mellor calidade de vida con respecto para o seu modo de vivila.
Insisto en que todo o que acabo de dicir son dúbidas e incertezas que poño sobre a mesa por se serven para reflexionar sobre o autoodio en Galiza nos anos vinte do século XXI.
