Ryszard Kapuscinski é un xornalista mítico, cuxa aura provoca unha certa perversión. Convértese na noticia principal porque cubriu a noticia, entón a noticia principal deixa de ser a noticia. O concepto de Mc Luhan “o medio é a mensaxe” acada unha concreción perfecta nalgúns dos traballos do xornalista polonés.
Vin Mais um Dia de Vida, un documental animado bastante bo que conta a visita de Kapuscinsky a Angola en 1975, para cubrir a transición á independencia. O filme leva o título do primeiro libro que escribiu e polo que tiña un agarimo especial.
No caos de Luanda comprende que o foco da guerra está no sur. Así se resolve no filme. As forzas armadas da Sudáfrica racista preparan unha invasión desde a actual Namibia e na fronteira resiste o comandante Joaquim António Lopes Farrusco, antigo paraquedista do exército portugués que se incorporou á fronte anticolonialista do MPLA, aliada do PCP e da Unión Soviética.
A viaxe que fai Kapuscinski para entrevistalo lembra algo O Corazón das Tebras. Joseph Conrad detectou e estableceu ese destino infernal como unha constante da existencia humana, case como unha lei da vida: desprazarse desde o terríbel cara o inferno maior, un lugar xeográfico determinado que existe sempre cando a barbarie maior se desata. É Verdún; é Teruel no 38; son os campos de exterminio; é Stalingrado; é Gorazde en Bosnia; é Mozote en El Salvador. Un compañeiro de Kapuscinski describe varios quilómetros da estrada que os dous percorren, chea de cadáveres de nenos, homes e mulleres, como se a matanza fose a normalidade, a rutina. É dicir, como se fose o lugar do semideus Kurtz.
O exército cubano apoiou o MPLA e Farrusco trunfou contra a CIA e o Apartheid. Compárase a Farrusco con Guevara, mais a metódica regularidade militar do alentejano ten moito máis que ver con Enrique Líster, o xeneral galego, que co Che.
Outra acompañante de Kapuscinski é unha guerrilleira valente, fermosísima, deliciosa, que cae en combate contra os terroristas da UNITA. Chamábase Carlota. Coincide que Carlota Lacumí, La Negra Carlota, de orixe iorubá e nacida en África, encabezou en 1844 unha grande rebelión de escravos na plantación de Triunvirato, en Matanzas, Cuba.
A intervención cubana en Angola, con decenas de miles de tropas e unha permanencia longa, foi decisiva para o trunfo do MPLA. Chamouse Operación Carlota. Honra pois a Lacumí, pero finalmente refírese tamén a estoutra muller.
Se vostedes buscan en Internet á Carlota angolana, ou o comadante Farrusco, nada atoparán que non sexa un complemento circunstancial do suxeito Kapuscinsky.
Imagem: Carlota sobre a ponte do río Balombo. Foto de Kapuscinsky.
