Ultimamente moitas persoas da miña idade, algunhas antigas compañeiras de organizacións políticas, téñenme expresado unha grande desilusión pola situación social en xeral e especialmente polo que consideran unha falta de compromiso da xente nova. Eu tamén participo en certa maneira dese estado de ánimo, mais é preciso arrepoñerse. Aquí deixo unhas reflexións que a min me axudan a non perder a ilusión nin a esperanza.
En primeiro lugar quero lembrar que efectivamente hoxe hai xente nova cunha mentalidade na que predomina o individualismo. Mais tamén existía noutras épocas, non hai que enganarse. Lembremos o tempo da mocidade «pasota». Mesmo na chamada transición, a xente comprometida politicamente non eramos tantos.
Tamén agora hai xente nova comprometida. Pode que non a vexamos, pero haber, haina. Se cadra porque moita está fora das organizacións sociais e políticas maioritarias. Neste sentido, creo que deberíamos ser algo mais críticos/as coa idea da «vangarda» na que moitos/as fomos educados/as e a partir da que se exerce unha grande parte da práctica social e política. Puidera ser que cando a vangarda mire para atrás para ver quen a sigue, non vexa a ninguén porque a xente vai diante. Hoxe existen moitos puntos de referencia e moita información. As bases non só van detrás senón que pensan, opinan e son protagonistas. E mesmo queren, loxicamente, levar adiante as súas ideas sexa seguindo á vangarda ou sen seguila.
Tamén houbo momentos desilusionantes no pasado desde a perspectiva política e social. Lembro cando o nacionalismo quedou reducido á mínima expresión tanto electoral como socialmente. E sen embargo pouco mais dunha década mais tarde acadaba os seus mellores resultados e a súa maior implantación social.
Hai xente e organizacións políticas e sociais que din querer unha sociedade mellor. De entre elas, as que son maioritarias, caeron (caemos) nos proxectos de moi curto prazo e semellan que esqueceron os obxectivos polos que están traballando, a medio e longo prazo. Isto deriva nunha falla de debate ideolóxico e de formación política. Ademais semella que tamén acabaron (acabamos) convencidos/as de que este é o mellor dos mundos posíbeis, de que efectivamente vivimos nunha democracia «avanzada» que só admite melloras de matiz. Pero a xente sofreu unha crise moi dura e vimos que este sistema non era capaz sequera de mirar por nós.
Pero ademais sofremos decepcións persoais. Temos visto, se cadra demasiadas veces, a persoas que din unha cousa e fan outra. Temos visto, se cadra demasiadas veces, como xente «guay» e supostamente comprometida, cando chegaba a hora da verdade, ben fora no seu traballo, no seu barrio ou na súa familia, fuxía de enfrontarse á inxustiza e mesmo actuaba deshonestamente. Pero tamén recebemos satisfaccións pola actitude honesta e comprometida de xente que ao mellor non se contaba que a tivera.
Con isto pretendo dicir que a historia colectiva como a vida persoal está chea de ilusións e decepcións. De marchas adiante e atrás. Pero sempre se acaba avanzando. Podemos estar nun tempo historicamente decepcionante e despois da vitoria electoral de Bolsonaro aínda mais. Pero outros tempos han de vir. Recuperar a ilusión, en grande medida, depende de nós (refírome ao colectivo e non ás persoas individuais). E para que non soe a recomendación de autoaxuda, vou explicalo.
Oxalá soubera a ciencia certa como recuperar a ilusión, pero podo arriscarme a dicir que ao mellor é posíbel conseguilo a través de dúas vías. A primeira é a recuperación dos obxectivos a longo prazo. A historia avanza paseniño pero de vez en cando faino con cambios bruscos e inesperados. Compre lembrar aquí a frase de Picasso: «cando chegue a inspiración (neste caso o cambio), que me encontre traballando». Por iso a segunda vía podería ser a constancia. Non estou facendo un chamamento ao traballo sacrificado e heroico senón á insistencia no debate ideolóxico.
Coa ilusión de ir sempre mais lonxe , como di Lluís Llach na súa magnífica canción «mes lluny» cando esteamos liberados do presente que hoxe nos encadea, volveremos comezar novas sendas.
