Despois de décadas de especializar á agricultura galega no monocultivo exportador tanto no sector agrogandeiro como forestal, os resultados son bastante evidentes: o balance agroalimentario de Galiza é negativo e o medio rural desertízase. Este pais lendariamente rural e agrario non ten xente nas aldeas e non é capaz de alimentar a súa propia poboación. ¿E tempo de repensar? Estas son algunhas ideas e datos para reflexionar sobre eles.
1.- En Galiza existe unha agricultura que é invisíbel para economistas, políticos/as e opinión pública. Unha agricultura que non se contabiliza xa que apenas sae ao mercado nin contribúe ao PIB. Sen embargo, no caso de contabilizarse, podería incrementar arredor do 21-25 % a Renda Agraria oficial. O seu destino é o autoconsumo ou a venda local e está garantindo un mínimo de soberanía alimentaria neste país. Os datos estatísticos son contundentes. Por exemplo o consumo de pataca en Galiza andaría arredor de 92 mil Tn. no ano 2016 (1). Pois ben, segundo a ESYRCE (2) os hortos familiares producirían arredor do 20% desta cantidade e segundo o Anuario de Estatística Agraria da Xunta de Galiza (3), o autoconsumo representaría arredor do 64% do total. O consumo de pementos en Galiza andaría arredor de 15 mil Tn. (1). Segundo a ESYRCE (2) os hortos familiares producirían arredor do 60% e segundo o Anuario de Estatística Agraria da Xunta de Galiza (3), o autoconsumo representaría mais do 40% do consumo total
2.- As persoas que oficialmente traballan na agricultura non chegan á cuarta parte da poboación activa dos núcleos rurais. A maioría traballa noutros sectores económicos, pero non é allea á actividade agraria. O tipo de agricultura a tempo parcial que se practica no rural pode encadrarse dentro do que a nivel mundial se coñece como “agricultura urbana” e que é algo mais que esas iniciativas salientábeis dalgúns concellos das cidades galegas. Descoñecida ou ignorada por moita xente, segundo a FAO, é un sector en rápido crecemento que proporciona alimentos á cuarta parte da poboación urbana mundial ( 700-800 millóns ). Outros autores como Oliveira Baptista (4) cualifícanas de “explotacións territoriais”, e consideran que non desaparecen, como se podería prever desde unha óptica exclusivamente económica, porque ofrecen múltiples funcións aos distintos membros da familia traballen ou non na explotación: rendemento económico, vivenda, alimentación, modo de vida, conservación do patrimonio familiar… Estas pequenas explotacións familiares ou casas de labranza son indispensábeis para que a xente viva no rural e para a xestión do seu territorio.
3.- Segundo as estatísticas europeas (FADN), entre as 115 “rexións” europeas, Galiza ocupa o posto 98 pola superficie media das explotacións e o 45 polo tamaño medio do rabaño. Sen embargo ocupa o posto 27 en canto ao valor engadido neto xerado por unidade de traballo. Segundo o ultimo censo agrario as explotacións agrarias con menos de 20 Has e 26 unidades gandeiras xestionan a metade da SAU de Galiza e as que teñen menos de 50 Has e 62 unidades gandeiras xestionan o 80%. Con estes datos semella oportuno facerse esta pregunta: ¿ É realmente un inconveniente ter pequenas explotacións?
4.- A moderna agricultura de precisión que apareceu en EEUU nos anos 80 defínese como aquela que pretende optimizar o rendemento económico tendo en conta a variabilidade do ecosistema, establecendo estratexias para usar os insumos necesarios na cantidade requirida, no sitio adecuado e no momento oportuno. E así é como definía xa Valenzuela Ozores (5), o minifundio galego en 1865: “O agricultor […] escolle as súas sementes e as alterna diferentes en cada porción da súa parcela e segundo as condicións atmosféricas do ano […]. Non dá iguais labores, nin en iguais períodos, nin en igual forma, nin en igual número, senón amoldándose sempre ao que reclaman a variedade do solo e a inconstancia da atmosfera”.
¿E se deixamos fóra os prexuízos? ¿É ou non é o minifundio galego unha agricultura de precisión?
Notas
-
Ministerio de Agricultura y Pesca, Alimentación y Medio Ambiente. 2016. Panel de consumo alimentario. Base de datos de consumo en hogares, por CCAA o por establecimiento de compra. En http://www.mapama.gob.es/es/alimentacion/temas/consumo-y-comercializacion-y-distribucion-alimentaria/panel-de-consumo-alimentario/base-de-datos-de-consumo-en-hogares/consulta.asp
-
Ministerio de Agricultura y Pesca, Alimentación y Medio Ambiente. 2017. Encuesta de Superficies y Rendimientos de Cultivos do Ministerio de Agricultura- ESYRCE. En http://www.mapama.gob.es/es/estadistica/temas/estadisticas-agrarias/agricultura/esyrce/
-
Xunta de Galicia. Consellería do Medio Rural. Anuario de Estatistica Agraria. En http://mediorural.xunta.gal/institucional/estatisticas/medio_rural/anuario_de_estatistica_agraria/
-
Oliveira Baptista, F. 2001. Agriculturas e territórios. Celta editora. Oeiras.
-
citado por Rodriguez Galdo , M. X no capítulo “A agricultura tradicional galega. Crecemento sen modernización “ no libro Terra e Progreso. Historia agraria da Galicia contemporánea. Edicións Xerais de Galicia. 2000.
