Cando subía onte pola rúa da Rosa, unha señora caeu no paseo como esvaecéndose e golpeou forte a cabeza contra o solo. Chamei de contado ao número cento doce mentres outra muller lle facía caricias e lle colocaba unha prenda por debaixo do pescozo. A ambulancia tardou sete minutos, durante os cales se aproximaron moitas persoas; algunhas preguntaban que pasara, se podían axudar, e continuaban andando; mais outras, varias, moitas, fixaban a mirada na cara da dona esvaecida e ían arremuiñándose, falando xa entre si sobre o que lle pasara, as consecuencias do golpe, a causa da crise, se habería derrame, se as vértebras, a idade, a epilepsia, o tempo que fai ( que esa é outra), o delgada que está.
Apenas ninguén se apartou ao chegaren os sanitarios, todos permaneceron en tensión agardando polo diagnóstico provisorio. Pregunteille á enfermeira se lles cumpría algún dato relacionado coa chamada e xa desde lonxe vin como alí permanecían, sen outra razón que a da curiosidade mórbida, a da novidade lánguida, da que tanto gosta este pobo.
Trátase dun andacio colectivo, un mal endémico, un vicio de todas as clases sociais e de todas as idades menos a xuventude, afortunadamente, porque xa só faltaba que as mozas de vinte anos, enérxicas e vitais, dedicasen os pensamentos a dirimir matices sobre vesículas, cartilaxes, próstatas e tubos con fluídos. Ante a pregunta amábel e puramente formal de como che vai, que tal estás, lexións de concidadáns aplican os máis perfilados retrousos e responden cunha pormenorizada folla de novidades médicas, salteada con termos científicos desquiciados, vínculos conceptuais, diseccións analíticas e hipóteses que son a envexa dos vademecum máis completos.
Sobra dicir que non se trata do familiar que quere saber porque está implicado e tamén sofre. Nin tampouco do amigo que padece co enfermo e precisa información para buscar acougo tamén el.
Quen pregunta por urbanidade dalgunha maneira quere saber, si, pero sempre evitando a excitación, ese gozo que se baña no sufrimento e na pulsión de morte. Ten que ver coa ignorancia, iso é evidente, mais tamén moito cunha tradición detestábel sobre a que se debería reflexionar colectivamente, para establecer como norma de convívio que non se lle pode ir a calquera con ese fastío, igual que non se botan arrotos diante das compañías.
É criminal sentar nunha sala de espera e que o descoñecido que está a carón inicie a descrición das súas enfermidades. É condenábel como unha falta de educación, por gratuíto, innecesario e nada reconfortante, nin sequera para o afectado polos males, agás que sinta o pracer antedito, como diante da muller esvaecida. Convén educar os instintos algo.
Hai culturas nas que non se falan estas cousas máis que con persoas moi determinadas. Sei dunha señora inglesa, por amigos comúns, que convidou a unha festa a todos os próximos, íntimos e non. Reuníronse, xantaron, apreciáronse (como din en Navia de Suarna) e estes amigos meus non volveron vela nunca máis. Celebrara ao seu xeito a despedida. Morreu ao cabo de varios meses por causa do cancro que padecía. Como eles non eran do núcleo íntimo soubérono despois. Estes amigos dinme que se trata dunha conduta respectuosa cos demais e que debe asumirse como obriga social. Quizás tampouco sexa o mellor exemplo, porque estamos case no outro extremo, pero serve para aprender a buscar o equilibrio.
Josep Pla di no Quadern Gris que a filosofía da vida social inglesa é a banalidade. Que a conversa banal, banalísima, é a fórmula máis agradábel da convivencia. E que a relación banal é positiva porque axuda a manterse no punto de confusión mental indispensábel para ter boa saúde e ir tirando na vida; pode acurtarse ou alongarse á vontade e non se pode pedir máis. O que lles choca desagradabelmente aos ingleses é calquera pretensión humana de exploración excesiva, de profundización indiscreta.
A falta nosa de contención é dunha fealdade magna. Ademais trae de regalo un pouco de chantaxe, porque é moi comprometido interromper a quen está a contar o seu caso, que é a vida ou morte: ao cabo a fascinación pola morte sempre subxace nestas narracións. Habería pois unha certa crueldade en quen non aceptase a prédica científico-sanitaria dun semellante; sería unha agresión á integridade do doente ou do aparente doente, que non é o mesmo pero é igual, porque ao cabo calquera dos dous predica sobre o máis importante para si mesmo.
E faino con pauta. Na descrición percorren os establecementos médicos, as consultas, os hospitais, os horarios, as probas, os síntomas, os diagnósticos, os remedios, as dietas, as revisións, os ingresos, as estancias, as altas e os rebiricoques máis sutís da terminoloxía iniciada. Todos os calvarios imaxinábeis, con todas as estacións.
Parece ser que se trata dun substrato antropolóxico da vella unidade galego-portuguesa. Algo positivo había ter. O Elias Torres conta que as orixes familiares do mozambicano Mia Couto están nas rexións das Beiras lusitanas. Cando o escritor visitou os lugares paternos ficou abraiado ante meticulosidade descritiva das enfermidades, a popularización erudita do pormenor clínico en cada conversa, en canto hai ocasión. Que emparenta sen dúbida co arroubo do noso padecemento, ou que é o mesmo arroubo. É igual.
