Cando falamos do medio rural, teño a sensación de que temos na cabeza o medio rural que coñeciamos. Para algunhas persoas é un medio rural con casas de labranza que practican unha agricultura que se chamou de subsistencia e se considerou atrasada aínda que os estudos históricos mais ou menos actuais conclúan que foi unha das mais produtivas de Europa. Para outras persoas de recordos mais recentes o medio rural está inzado de explotacións gandeiras, sobre todo leiteiras.
Sería un erro considerar que aquelas persoas que oficialmente só teñen o medio rural como lugar de residencia están alleas tanto á actividade agraria como a xestión do territorio. Sobre todo as mulleres.
Desde o meu punto de vista temos a idea dun medio rural que xa non existe ou que perdeu moitas (se cadra só algunhas) das características que o definiron nun pasado máis ou menos inmediato. Sería necesario ter unha boa caracterización do mundo rural galego de comezos do século XXI. Entre outras cousas para poñer en práctica políticas o máis axustadas posíbel á realidade. Pero a contestación á pregunta: que é o medio rural de Galiza hoxe en día? non é doada. Eu non o sei, sen embargo vou tentar deixar aquí unhas cantas ideas, algunhas delas sacadas do libro O pequeno é grande escrito xunto a Emilio Carral Vilariño [1].
A afirmación de que a inmensa maioría das persoas que traballan no sector agrario viven no rural é certa, pero a viceversa non o é. A maior parte das persoas que viven no medio rural non traballan no sector agrario. Segundo un estudo propio só o 15% das/os habitantes do medio rural se dedica profesionalmente á agricultura, mentres que o 61 % traballa no sector servizos, o 14% na industria e o 10% na construción. Os datos coinciden cos que ofrece o Instituto Galego de Estatística para as Zonas Pouco Poboadas [2].
O medio rural é o territorio onde se asenta unha grande parte das clase traballadora galega, á que posibelmente poidamos volver chamar simbiótica.
Sería un erro considerar que aquelas persoas que oficialmente só teñen o medio rural como lugar de residencia están alleas tanto á actividade agraria como a xestión do territorio. Sobre todo as mulleres. Algúns datos poden dar idea do que estamos a falar. Por exemplo, na comarca de Santiago de Compostela cultívanse o 9% das hortalizas de Galiza cando a súa superficie agraria é só o 3 % do total. Na comarca de Vigo cultívanse o 4% das hortalizas do país cando a súa superficie agraria apenas chega ao 1 % do total.
Posibelmente o noso medio rural de comezos do século XXI sexa o resultado dun proceso que se foi dando a nivel europeo e que Oliveira Baptista (3) sintetiza así: «perda de peso da agricultura na economía e na sociedade, deixando de hegemonizar a utilização do espaço, tendência para a homegeneização da cultura e dos modos de vida rural e urbano, emergência da questão ambiental e procura da natureza por parte da população urbana».
O medio rural é o territorio onde se asenta unha grande parte das clase traballadora galega, á que posibelmente poidamos volver chamar simbiótica. O seu centro de traballo habitual pode estar nas cidades ou vilas, pero no medio rural teñen a súa residencia e, en maior ou menor medida, cultivan a terra en pequenas parcelas.
A actividade agraria, a pesares de que xa non hexemonice o espazo, segue a ser condición necesaria, aínda que non suficiente, para a existencia dun medio rural vivo. E, se cadra, o rural, un rural diferente do que temos interiorizado, está máis vivo do que nos parece.
Referencias
[1] Carreira Pérez, X.C. e Carral Vilariño, E. 2014. O pequeno é grande. A agricultura familiar como alternativa: O caso galego. Santiago: Através Editora / AGAL.
[2]- Instituto Galego de Estatística (IGE). Panorama rural urbano. Información pra Galicia segundo o grao de urbanización. En https://www.ige.eu/estatico/estat.jsp?ruta=html/gl/rural-urbano/PRU_S_2_Afiliacions%20a%20seguridade%20social_Sector.html
[3] Oliveira Baptista, F. 2001. Agriculturas e territórios. Celta editora. Oeiras.
